Akşam Rakısı

Rahmetli babam çiftçilik yapardı. Mesleği buydu. Hemen hemen her sabah köye gider, öğlen eve gelir yemek yer, bir saat kadar öğlen uykusunu uyur, saat dört gibi arkadaşlarıyla buluştuğu kulübe gider, saat yedi gibi eve döner, televizyonun karşısına kurulurdu. Akşam yemeğini annem hazırlayıp bir duble rakısıyla beraber tepside getirir, önündeki sehpasına koyardı. Yemek bittikten sonra bile o tepsi babamın önünden kalkmaz, meyvesi mezesiyle birlikte ağır ağır rakısını yudumlar, bizimle konuşur, televizyon seyrederdi. Saat on buçuk-on birde yatağa gidene kadar üç duble rakıyı bu şekilde bitirirdi. Rakıyı yudumlamazdı da öperek içerdi babam. Çocukken kendi kendime düşünürdüm, yahu babam şu olaydan ne zevk alıyor, bütün gece rakı içip televizyon seyrediyor, diye.

Meğer ne büyük keyifmiş arkadaş!

Hele bugün, siyasetçilerimizin üstün yönetim kabiliyetlerinin(!) ülkeyi içine düşürdüğü durum sonucunda bütün gün tüm Türkiye'de saatlerce kesik olan elektrikler akşam tekrar gelince televizyona kavuşmak bile keyif verdi. En son 2012'de benzer bir kesinti yaşamıştım ama o en azından sokağımızla sınırlı idi. O kesintiden bahsettiğim ve blogumun en çok tıklananlar listesinin beşinci sırasında yer alan Mum Işığında Kitap Okumak başlıklı kısa yazımdan da anlaşılabileceği üzere elektrik olmayışından benim çok şikayetim olamazdı. Başta kitap okumak ve dil öğrenimine biraz daha fazla zaman ayırmak için fırsat oldu. Sabah bazı işlerim vardı ama işimin olduğu devlet dairelerinde de elektrikler kesilmiş olunca boşa yol gidip geldim. Olan eşime oldu çünkü bugün evde temizlik günüydü ve makineler çalışmayınca hemen her şey aksadı.

Neyse, ben rakıya döneyim.

İnsanın damarlarını yıkayıp kan hücrelerinin içine kadar sinmiş olan günün tüm yorgunluğunu götürüyor. Çözülmesi gereken sorunların zihnin içinde daha çok yer kaplayabilmek için birbirini çekiştirerek gerdiği sinirleri gevşetiyor. En nihayet rahat bir de gece uykusu çektiriyor. E daha ne olsun! Babamı rahmetle anıp kaldığım yerden devam edeyim. Şerefinize!

Sakura Zamanı

2007 senesinden beri neredeyse her sene gittiğim Japonya'nın en güzel zamanlarından biri kiraz çiçeklerinin açtığı mart sonu ve nisan başındaki 15-20 günlük dönemdir. Birincisi evlendiğim 2009 senesi ve diğeri geçen sene olmak üzere iki kez bu dönemde Japonya'da bulunma imkanı bulduğum için kendimi şanslı sayıyorum. Uzun bir yazı olduğu için iki bölüme ayırmak gereği duydum. İlkini okumakta olduğunuz bu bölümde genel bilgilere ve 2009'daki ziyaretlere yer verdim. İkincisinde ise geçen seneki ziyaretlerimi ve zamanımın çoğunu geçirdiğim Tsu şehrini bulacaksınız. Çok istediğim halde bu sene gitme fırsatı bulamadığım için, kaleme aldığım bu iki bölümlük yazı, sadece bir gezi veya anı anlatımı değil, aynı zamanda bir özlemin ifadesidir.

Kirazın Japoncası sakuradır. Bu kelime sadece bir ağacı, bir çiçeği, bir meyveyi ifade etmenin ötesine geçmiş ve kavramlaşmıştır [1]. O kadar ki, Japon olmayanlar için bile sakura denince, kiraz ağaçlarının pespembe çiçekleriyle bezenmiş manzaralar göz önüne gelir. Japonlar için o kadar önemlidir ki, Japonya'da okulların tatili, mezuniyetler, yeni işe alımlar bu dönemde yapılır. Kahve kültürümüzden dolayı biz Türklerde nasıl kahverengi diye bir renk adı varsa, Japonca'da da pembeye sakura rengi denir (orj. :sakura iro). Tarihleri boyunca sakuralar, Japonların resimlerinde, desenlerinde, giysilerinde, işlemelerinde, logolarında, armalarında yer almıştır ve almaktadır.

Sakura döneminde pek çok Japon, ağaçların altına genellikle mavi renkli hasırlar sererek piknik yaparlar. Japonlar bunu hanami olarak adlandırırlar. Hana ve mi, yani çiçek ve görmek kelimelerinin birleşimidir bu. Yani bizim pikniğe gitmek dediğimiz şey Japonlar için çiçek görme'ye gitmektir. Bu dönem aynı zamanda fotoğraf avcıları için de bulunmaz bir fırsattır. Sakuraların en iyi resimlerini çekebilmek için bütün gün güneşin yön değiştirmesini, bulutların dağılmasını, rüzgarın çiçekleri savurduğu anı yakalamak için parmağı deklanşör üzerinde bekleyen insanları görünce şaşırmamalısınız. Ancak, genellikle orta yaş üzerinde olan bu "sıradan" insanların kullandıkları fotoğraf makinelerinin ve teçhizatların, futbol müsabakalarında kale arkasındaki profesyonel fotoğrafçıların kullandıklarıyla bile boy ölçüşebilir kalitede olduğunu görünce şaşırmanız doğal karşılanabilir. Bir çiçeğin resmini yakalamak Japonlar için işte bu kadar değerli. Beni en çok etkileyen film repliklerinden birinde bir samuray, kiraz ağacının yanında konuşmakta olduğu yabancıya şöyle demişti: "Çiçeklerin kusursuz açması çok nadir bir olaydır. Bunlardan birini yakalamak için bir ömür harcayabilirsin ve bu, boşa geçmiş bir ömür olmaz"[2]. Bu sözlerin bir film senaryosuna yansımasının ardında bir gerçek yattığını anlamak fazla zamanınızı almaz. 

19 Mart 2009'da Osaka'ya vardığım zaman, sakuralar henüz açmamıştı. Aynı şehirde kaldığımız üç gün boyunca ziyaret ettiğimiz Dotonbori, Universal Studios ve Osaka Kalesi çevresinde sakuralar açmayı bekliyordu. Eşimle birlikte çok eğlendiğimiz bu üç gün boyunca, açmış olduklarını hayal edip gözümüzün önünde canlandırmaktan başka bir şey gelmemişti elimizden.

Tsu'daki evimize dönüp, nikah töreni hazırlıklarına ayırdığımız üç günün sonunda, 26 Mart'ta Hiroşima'ya geçmiştik. 1945'te ABD terörüyle yerle bir edilmiş olmasına rağmen büyük bir irade ve kararlılıkla ülkelerini baştan inşa eden Japonlar, atom bombasıyla kül olan bu şehri, hayranlık verici bir şekilde yeşil bir şehir haline getirmeyi başarmışlar (ilgili yazı: Hiroşima). Bugünkü İstanbul resimleriyle, Hiroşima resimlerini yan yana koyup, bilmeyen birine, hangisi atom bombası yemiştir, diye sorsanız, hiç kimse Hiroşima resmini işaret etmeyecektir. Özellikle müze ziyaretiyle birlikte çok yoğun duygular hissettiğim bu şehirde sakuralar yeni yeni açmaya başlamıştı ve keyfini çıkartmak isteyenlere az da olsa olanak sağlıyordu.

27 martta gittiğimiz Miyajima'yı, hayatım boyunca gördüğüm en güzel yerler listesinin belki de ilk sırasına koyabilirim. Çok fazla olmasa da hatırı sayılır sayıda açmış olan sakuralar, bu ziyaretimize daha da renk katmıştı. Ancak tek başına bir pırlanta olan Miyajima, etrafındaki sakuralar açmış olmasa bile güzelliğinden bir şeyler yitirecek bir yer değil. O zamanlar blogum olmadığı için bu satırlara henüz taşımadığım Miyajima'yı bir gün tekrar ziyaret etmeye kesin niyetli olduğumdan, iki ziyareti birleştirerek ileride yazmak istiyorum.

Ertesi gün, güzel bir otobüs yolculuğunun ardından, nikah törenimiz için İstanbul'dan gelmiş olan arkadaşlarım Özgül ve Seda ile buluştuğumuz Kyoto'ya geçtik. Bugüne kadar ziyaret ettiğim şehirler arasında Kyoto hâlâ en gözdemdir. Sakuralar artık birçok yerde adamakıllı açmıştı. Kimi yerde henüz hiç açmayanlar da olmasına rağmen, tamamen açmış ve tamamen açmaya yakın olan ağaçların olduğu yerlerle artık daha sık karşılaşıyorduk. İlk ziyaret ettiğimiz Toji Tapınağı'nı (東寺) çevreleyen park, şehrin ziyaret edilebilecek neredeyse tüm parkları, tapınakları ve bahçeleri gibi, insanın içine huzur veren bir yerdi ve bahçesinde çok görkemli bir sakura barındırıyordu.

Tapınaklarla dolu Kyoto'da, Kodaiji Tapınağı (高台寺)1606 yılına kadar uzanan geçmişiyle, etrafındaki çeşitli ağaçlar, bambu korusu, zen bahçeleri ile yılın her mevsimi ziyaret edilmeye değer bir yer. Özellikle, sonbahar renklerini giymiş olduğu zamanda tekrar gitmek isteyeceğim yerlerden biri olacak. Bizim bulunduğumuz 30 martta ise, tapınağın taş bahçesinde tek başına güneşlenen kiraz ağacı, çiçeklerini tamamen açmış, açık havanın da etkisiyle, kendisini izleyenlere tüm güzelliğini sergileyerek göz kamaştırıyordu.

Heian Tapınağı (平安神宮) ve avlusu, Jidai Matsuri (時代祭) adı verilen önemli bir festivale ev sahipliği yapıyor. Zaten tapınak, Kyoto tarih ve kültürünü kutlamak için yapılmakta olan bu festival ile aynı tarihte, 1895'te inşa edilmiş. Zira bu tarihten kısa bir süre önce, 1868'de, bin yıldan daha uzun bir süre Japonya'ya başkentlik yapmış olan Kyoto, bu unvanını Tokyo'ya devretmişti. Hevesinizi kursağınızda bırakmak istemem ama, her yıl 22 ekimde yapılan bu festivali henüz izleme şansı bulamadım. Yine de bu açıklamaları bir ek bilgi olarak veriyorum, ki sakura zamanında fırsat bulamazsanız, Kyoto ziyaretinizi bu törene denk getirebilirsiniz.

31 martta gittiğimiz Nara'da, sakuraların belki de en ihtişamlılarını görme şansını yakaladık. Yukarıda bahsettiği Miyajima'yı, ziyaret ettiğim yerler listesinde ilk sıraya koymaktan bahsederken tereddütte kalmamın sebeplerinden biri işte Nara'dır. Çünkü ilk sıraya konmayı en az Miyajima kadar hak eder. Neredeyse şehir topluluğunun bir parçası haline gelmiş olan ve hemen hemen her yerde karşılaşabileceğiniz geyikler Nara'ya ne kadar ün katıyorsa, sakuralar da şehre o kadar ün katıyor. Çünkü Nara, Japonya'da sakuraların en güzel açtığı yerlerden biri olarak kabul görür ve bu kısa dönemde hem yurtiçinden hem de yurtdışından çok sayıda turist alır.

Nara'daki Todaiji Tapınağı'nın (東大寺) avlusunda bulunan sakura, tek başına, pespembe çiçekleriyle, 752 yılında inşa edilen bu görkemli Budist tapınağının pırlantası gibi parlıyordu. Dünyanın en büyük bronz Buda heykeline ev sahipliği yapması, dünyanın en büyük ahşap binası olması [3] gibi özellikleriyle, bu muhteşem tapınak, avlusundaki sakuranın varlığına ihtiyaç duymayacak bir ihtişama ve üne sahip.

Ancak Nara'da gittiğimiz küçük bir tapınak vardı ki, işte oradaki sakuralar açmamış olsaydı kendisinden belki de hiç bahsettiremezdi. Tapınağı sakuralar değil de, sakuraları tapınak süslüyor, desek, kimsenin bir itirazı olmayacaktır. Önceden uğramayı planlamadığımız, hatta adını bile duymadığımız Himuro Tapınağı (氷室神社), tam karşısındaki parkta geyikleri beslerken gözümüze çarpmış ve büyülemişcesine bizi kendine çekmişti. Küçük bir alan içinde yer alan tapınağın bahçesi, fotoğraf çekmek için adeta yarışan insanlarla dolup taşmıştı. Biz de bu insanların arasına karışmakta bir an bile tereddüt etmedik ve nasıl geçtiğini anlamadığımız dakikaları, gezimizin en güzel anıları arasına kaydettik.

Japon gelenekleri uyarınca yaptığımız, Tsu'daki evlilik törenimizden sonra, Türkiye'ye dönmeden önceki son durağımız olan Tokyo'ya geçtik. Bir anlamda, balayımızı Tokyo'da geçirdik. Şehir ve ülke genelinde artık son safhalarına girmiş olan sakuraların bir kısmı çiçeklerini tamamen döküp yapraklanmaya başlamıştı bile. Bu son safhalar ortaya farklı manzaralar çıkarıyordu. Örneğin, dökülen çiçek yaprakları, bir halı misali, kimi yerde toprağı, çimi ve yolları, kimi yerde gölleri ve nehirleri örtüyordu. Binden fazla kiraz ağacı barındıran ve ülkenin en güzel sakura mekanlarından biri olarak kabul gören Ueno Park (上野公園), gece gündüz hanami yapan insanlarla dolup taşıyordu. Yürüyüş yollarının iki yanına sıralanmış olan kiraz ağaçları, karşılıklı olarak dallarını yukarıda birleştiriyor ve tam anlamıyla sakura tünelleri içinde yürüyüş yapmamıza olanak sağlıyordu.

Rüzgarın etkisiyle savrulup dökülen çiçek yapraklarına rastlamak, yani Japonların tanımlamasıyla sakura yağmuruna yakalanmak paha biçilmez bir ayrıcalık. Ve biz bu ayrıcalığı, hem Ueno Park'ta hem de son günümüzü geçirdiğimiz Yoyogi Park'ta (代々木公園) yakaladık. Gezimiz ve balayımız ancak bu kadar güzel bir şekilde son bulmalıydı zaten.
_________________________________________________________________________________
* Fotoğrafların hepsi -blogumdaki tüm yazılarda olduğu gibi- kendi tarafımdan çekilmiştir. Sadece bu yazımdaki bir fotoğrafı Özgül'ün makinesinden aldım. 
[1] Bu kavramı ifade edebilmek adına ben de yazımda italik olarak sakura kelimesini kullanmayı tercih ettim.
[2] Son Samuray filminde, açan sakura çiçeklerini gösterirken Katsumoto'nun Algren'e söylediği sözler.
[3] Dünyanın en büyük ahşap binası olması unvanını 1998'de ve sonrasında inşa edilen modern yapılara kaybetmiştir. Ama tarihî özelliği ve modern yapıların arkasındaki teknolojik imkanları göz önüne getirince, bu nitelemeyi korumanın doğru olduğuna inanıyorum.